युवा वर्ग, सहकारी र स्वदेशमा रोजगारको सम्भावनाहरु

लवकुमार चौधरी
गएको १२ अगस्तमा युवाहरुले देशभरि हर्षाेल्लासपूर्वक विविध कार्यक्रमहरु आयोजना गरी युवा दिवस मनायो । तर, यो देशमा युवाहरुको जनसंख्याअनुरुप दक्ष युवा जनशक्ति अभाव हुादै गइरहेको छ । युवाको बढ्दो विदेश पलायन वर्षेनी दशौं हजार युवा जनशक्ति रोजगारीका लागि विदेशिन बाध्य हुनुले युवाप्रतिको सरकारी दृष्टिकोण छर्लंग हुन्छ ।
२०६६ सालमा युवा नीति लागू भएर पनि अहिलेसम्म कार्यान्वयन नहुनु बडो दु:ख लाग्दो विषय हो । २०११ मा युवा दिवस मनाइयो तर २०१२ मा युवाहरुले आफ्नो सोच, विचार, जनशक्ति, परिश्रम, क्षमता केही गरेर देखाउने हो कि ! कति युवा, युवतीहरुलाई थाहा नभएर उनीहरु देशको प्रणालीलाई गाली गर्ने र अरुको पछाडि हिाड्ने गर्दछन् । युवाहरुलाई विदेशिनबाट रोक्नका लागि अहिले पनि नेपालमा युवा प्रोत्साहनको स्पष्ट नीति र योजना छैन ।
उर्जाशील, क्षमतावान लगनशील र देशप्रेमी युवा नभएका होइनन् यो देशमा । नेकपा एमालेका ऊर्जामन्त्री गोकर्ण विष्ट जस्ता परिवर्तनकारी सोच भएका युवा व्यक्तित्व छन् यो देशमा । जसको प्रशंसा आजको दिनमा चारैतिरबाट भइरहेको छ । विद्युत चुहावट रोक्न होस् या त विजुलीको बााकी बक्यौता असुलउपर गर्न, उनको अग्रसरता प्रशंसायोग्य छ ।
नेपाली कांग्रेसमा गगन थापा, विश्वप्रकाश शर्माजस्ता उर्जाशील, क्षमतावान र चरित्रवान युवा नेता छन् जसले आम नेपाली युवाहरुको मन जित्न सफल भइसकेका छन् । त्यसैगरी माओवादी पार्टीमा वर्षमान पुन जस्ता युवा नेताहरु छन् । तर, तिनीहरुलाई राजनीतिक दलका टाउकेहरुले उचित भूमिका नदिादा आम नेपाली युवामा निराशावादी भाव पैदा भइरहेको छ । त्यसैले युवाहरु सोच्ने बेला आएको छ ।

राज्यको हरेक क्षेत्रमा युवाको भूमिका नगण्य हुादै जानु र निर्णायक तहमा युवा शक्तिलाई स्थान नदिइनुले यो समस्या आएको हो । युवा शक्तिलाई सहकारीतिर लाने हो भने उनीहरुलाई देशमै रोजगारीको अवसर सिर्जना हुन्छ । जसले गर्दा उनीहरुलाई विदेशिनुबाट रोक्न सकिन्छ । संसारका विभिन्न देशहरुमा युवाहरुको सहभागिता सहकारी आन्दोलनमा महत्वपूर्ण रुपमा अगाडि आएको छ । युवा अवस्थामा नै विभिन्न सहकारी संस्थामा सदस्य बन्ने र नेतृत्व तहमा बसेर काम गर्ने कुरा एकातिर छ भने युवाहरुले आफै सहकारी संस्थाहरु खोलेर विभिन्न कार्य गर्ने क्रम पनि बढ्दो छ ।
युवा सहकारी आन्दोलनको आफ्नै महत्व र भूमिका रहेको छ । परिवर्तन तथा युगको उत्थानको जिम्मेवारी लिने युवाहरु शोषणरहित समाज निर्माणका सम्वाहक हुन् । प्राय:जसो युवाहरु सहकारीको माध्यमबाट स्कूल, क्याम्पस, विश्वविद्यालय संचालन गर्ने गर्दछन् । तिनीहरु आफैले बनाएका सहकारी संस्थाद्वारा वा अरुसंग संयुक्त भएर काम गर्दछन् । नयाानयाा आयामहरुमा युवा सहकारीहरुले उल्लेखनीय काम गर्न सक्छन् । हाम्रो देशमा भने सहकारी आन्दोलनमा युवाहरुको सहभागिता उल्लेख्य छ । यद्यपि युवा सहकारी नै बनाएर काम गर्ने गरेको कुरा त्यति छैन ।
क्याम्पस वा विश्वविद्यालयको अध्ययन सकेका युवाहरुले समूह बनाएर स्कूल संचालन गर्न, उच्च मावि तथा कलेज संचालन गर्न, स्टेशनरी उत्पादन बिक्री वा अन्य पसल संचालन गर्न, प्रकाशन, बिक्री वितरण गर्न, क्यान्टिन, सामूहिक भोजनालय, होस्टल आदि संचालन गर्न सक्नेछन् । त्यस्तै संचार मिडिया, पत्रपत्रिका, एफएम रेडियो संचालन गर्न सक्नेछन् भने कृषि क्याम्पसका युवाहरुले कृषि तालिम, परामर्श तथा अन्य सेवाहरु संचालन गर्न सक्नेछन् । वाणिज्य शास्त्रका विद्यार्थीले साना वित्तीय सहकारीहरु र व्यक्तिहरुलाई आफ्नो सेवा दिन सक्नेछन् । साउण्ड र लाइट शो कार्यक्रमहरु संचालन गर्न सक्नेछन् । डिपार्टमेन्टल स्टोर संचालन गर्ने, ओर्गानिक प्रोडक्टहरु उत्पादन गर्ने, मोवाइल, कम्प्यूटर ट्रेडिङ तथा इन्स्टिच्युट आदि काम गर्न सक्नेछन् ।
त्यस्तै, अलि कम शिक्षित युवाहरुले निम्न कामहरु सजिलैसंग शुरु गर्न सक्नेछन् ।
विदेश जान र त्यसको लागि खर्च गर्ने रकम जम्मा गरेर ५ वा ७ जनाको समूह बनाएर शहरी क्षेत्रमा मम: पसल, भोजनालय, लज, होटल, रेष्टुरेन्ट वा अन्य व्यवसाय गर्न सक्नेछन् ।
सामूहिक रुपमा कृषि, वन, पर्यटन व्यवसाय आदि क्षेत्रमा काम गर्न सकिन्छ । प्राविधिक तथा व्यावसायिक शीप सिकाउने कामलगायत अन्य थुप्रै काममा युवायुवतीको समूहले व्यवसाय चलाउन सक्छन् । सामूहिक खसीपालन, कुखुरा पालन, सुंगुर पालन, भैसीपालन, माछापालन, गाईपालन आदि काम गर्न सकिन्छ ।
अहिलेको विश्वमा विकसित भएका युरोपका सबैजसो देश र अमेरिका, जापान, कोरियालगायत मुलुकमा भएको विकासका लागि सहकारीले खेलेको भूमिका उल्लेखनीय छ । छिमेकी मुलुक भारत, चिन, बंग्लादेश, श्रीलंकामा सहकारीको प्रभावकारीता दिनदिनै बढिरहेको छ । त्यसैले नेपाललाई पनि आर्थिक क्रान्ति गर्नु छ भने युवा वर्गहरु उठ, जाग, स्वदेशमा नै सहकारीको माध्यमबाट केही गरौं ।